N#[N+][O-]
Dinitơ monoxide[3], còn gọi là
khí gây cười,
bóng cười, là
hợp chất hóa học ở điều kiện bình thường có dạng
khí trong
khí quyển Trái Đất, bao gồm 2
nguyên tử nitơ kết hợp với 1
nguyên tử oxy, công thức là
N2O.Ở
nhiệt độ phòng, nó là một
khí không màu, không cháy, với một chút
kim loại và
mùi hương. Ở
nhiệt độ cao, dinitơ monoxide là một
chất oxy hóa mạnh mẽ tương tự như
oxy. Nó
hòa tan trong
nước.N2O được sinh ra trong quá trình đốt các
nhiên liệu hóa thạch. Hàm lượng của nó đang tăng dần trên phạm vi toàn cầu, hàng năm khoảng từ 0,2–0,3%. Một lượng nhỏ N2O khác xâm nhập vào
khí quyển do kết quả của quá trình
nitrat hoá các loại
phân bón hữu cơ và
vô cơ. N2O xâm nhập vào không khí sẽ không thay đổi dạng trong thời gian dài, chỉ khi đạt tới những tầng trên của
khí quyển nó mới tác động một cách chậm chạp với
nguyên tử oxy.Trong
phòng thí nghiệm, người ta điều chế N2O bằng cách
nhiệt phân muối
amoni nitrat. N2O có nhiều ứng dụng trong các ngành
công nghiệp và
y tế. Trong
công nghiệp, N2O dùng để sản xuất
chất bán dẫn, khí dinitơ monoxide là nguồn
oxy cho các
hóa chất lắng đọng hơi (CVD) của
silic oxynitride (pha tạp hoặc undoped) hoặc
silicon. Ngoài ra, N2O dùng để giám sát
chất thải môi trường trong
công nghiệp phân tích tạp
chất vi lượng, được sử dụng trong các
máy ASS,
máy phân tích kim loại nặng, được dùng như
chất oxy hóa trong
tên lửa. Trong
y tế, N2O là một loại khí có chức năng giảm đau và
gây mê, hoặc kết với các
khí khác thành thuốc
gây mê. N2O tác động lên các
tế bào GABA (Gamma Aminobutyric Acid) có chức năng kìm hãm những
tế bào thần kinh gây
buồn ngủ. Trong thời gian đó,
chất khí này cũng đồng thời can thiệp vào quá trình sản sinh ra các
tế bào liên lạc thần kinh nội sinh như
opioid peptide và
serotonin – một loại
hoocmon có khả năng tạo ra cảm giác
hưng phấn và
hạnh phúc. Chính việc giải phóng các
tế bào liên lạc thần kinh nội sinh đã kìm hãm sự phát ra
cảm giác đau đớn trong
não và kích hoạt khả năng giảm đau.Tuy dinitơ monoxide chỉ tồn tại một lượng nhỏ trong khí quyển nhưng được xem là chất cản trở mạnh sự hình thành
tầng ozon, với mức độ ảnh hưởng tương đương các hợp chất
CFC. Người ta ước tính rằng khoảng 30% lượng N2O trong
khí quyển gây ra do các hoạt động của
con người, phần lớn từ các ngành
nông nghiệp và
công nghiệp.
[4] Dinitơ monoxide là khí tồn tại trong
khí quyển lâu thứ ba trong các loại
khí nhà kính, nên dinitơ monoxide là chất gây hiện tượng
nóng lên toàn cầu mạnh.
[5]